Η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί προνομιακό πεδίο συλλογικής σκέψης, δράσης και σχεδιασμού, για το τι πόλη θέλουμε;

Του Μιλ. Μπούκα*

Ως θεσμός ανοιχτής πολιτικής διαβούλευσης η Αυτοδιοίκηση δημιουργεί τις προϋποθέσεις:

α) για την ποιότητα ζωής

β) την τοπική ευημερία

γ) την κοινωνική συνοχή

δ) την συμφιλίωση με το περιβάλλον

          Η δική μας δραστηριοποίηση σε θέματα πόλης πρέπει να έχει ως πρόταγμα ένα σύγχρονο όραμα, ευρωπαϊκών προτύπων και προδιαγραφών, που δεν απειλούν το ίδιο το δίκτυο της ζωής.

          Βιώνουμε τις 2 τουλάχιστον δεκαετίες ένα βεβαιωμένο μοντέλο υδροκεφαλισμού, που ξεπερνά τα όρια της τριτοκοσμικότητας και που η οικονομική κρίση φαίνεται ότι θα επιδεινώσει ακόμη περισσότερο.

          Το υπάρχον συγκεντρωτικό παλαιοκομματικό αξιακό σύστημα, είναι αυτό που δημιούργησε την αφιλόξενη υπερδιογκωμένη, πολύβουη πόλη, βορά στις επεκτακτικές ορέξεις και την εμπορία της γης.

          Η επιδιωκόμενη για μας βιώσιμη ανάπτυξη και το πεδίο που συνεκτικά την συνθέτει, δηλαδή ο οικονομικός, ο κοινωνικός και ο περιβαλλοντικός τομέας, αποτελούν για την ευρωπαϊκή στρατηγική (Ευρώπη 2020) κυρίαρχο στοιχείο και διέξοδος και όχι ατελή σχέση.

          Η έξοδος από την κρίση πρέπει να δομηθεί, πάντα σύμφωνα μ’ ένα μοντέλο συμμετοχικής αυτοδιοίκησης, πάνω στην επείγουσα προώθηση προγράμματος επενδύσεων, κυρίως με επίκεντρο την απορρύπανση της λίμνης και πράσινη στροφή της οικονομίας (πρωτογενής/τριτογενής τομέας), με νέα πρότυπα που παράγουν αειφόρο ευημερία.

          Επιτακτική η ανάγκη ενίσχυσης, μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων (του νέου ΕΣΠΑ 2014-2020), και να αξιολογηθούν οι «πράσινοι»  στόχοι παραγωγής, βιολογικές καλλιέργειες, προϊόντα με ονομασία προέλευσης, ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας και συνεργασίας με συνεταιρισμούς παραγωγών-καταναλωτών, τοπικά δίκτυα ανταλλαγής αγαθών, εγχώρια παραγωγή συστημάτων ΑΠΕ και οικοτουρισμός (για να μην αποτελεί ο συμβατικός τουρισμός μονοκαλλιέργεια).

          Τα Γιάννενα διαθέτουν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα «φυσικού κεφαλαίου», μοναδικής βιοποικιλότητας, λιμνιαίων και ορεινών οικοσυστημάτων (Νησάκι, Αμφιθέα, Καστρίτσα, Παμβώτιδα, Μιτσικέλι-περιοχής Ζαγορίου).

          Οι μικρές «περιηγητικές» αυτές διαδρομές, που με το ιστορικό κέντρο ως επίκεντρο μουσειακών χώρων πολυπολιτισμικότητας, αποτελούν θεμελιώδη λίθο βιώσιμης και ανθεκτικής οικονομίας.

          Η Αυτοδιοίκηση λοιπόν έχει να παίξει ένα ιδιαίτερα καθοριστικό ρόλο, στο προφίλ και στην δημιουργία υγιούς και ποικιλόμορφης πόλης.

          Η διαμόρφωση φιλόξενου περιβάλλοντος με παράλληλη ανάδειξη της ποιότητος του δημόσιου χώρου είναι έργο συνειδητοποίησης της κοινωνίας και αποτέλεσμα συλλογικής ευθύνης και καλλιέργειας από τους ειδικούς του δήμου.

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

          Το αναχρονιστικό μοντέλο της αναζήτησης τουριστικών αγορών και της στρατηγικής των αριθμών με όρους ποσοτικών αφίξεων (μαζικός τουρισμός) από τις αναδυόμενες αγορές της Ρωσίας, Τουρκίας ή Ισραήλ, δεν μπορεί να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των μεγάλων τουριστικών λόμπυς και Tour Operators, ελλείψει διεθνούς οργανωμένου αεροδρομίου. Η πολιτική αυτή του τουρισμού μεγάλης κλίμακας, χωρίς υποδομές δεν είναι προσανατολισμένη στην μεγιστοποίηση κοινωνικής-οικονομικής συνεισφοράς αγοραστή και ντόπιου τουριστικού προϊόντος. Σαφής αντίθεση στις μεγάλες τουριστικές μονάδες (all inclusive) και τα γήπεδα golf, οι οποίες ανταγωνίζονται ευθέως τον παραδοσιακό τουρισμό, τις παραδοσιακές χρήσεις γης, τους φυσικούς πόρους και τα μικρά εισοδήματα.

ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗ

Αναγκαία συνθήκη για την οικολογική αειφορία του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων είναι η καθιέρωση της συνεκτικής πόλης, των ανθρώπινων μεγεθών με ζωντανή την ύπαιθρο. Προστασία της γης υψηλής παραγωγικότητας (πρωτογενής τομέας) χωρίς ν’ απολέσουν οι αγροτικές περιοχές (Αμφιθέα, Λογγάδες, Καστρίτσα, Βασιλική) την αυτοτέλεια και τα χαρακτηριστικά τους και να μην ενισχυθούν οι οικιστικές πιέσεις στην ύπαιθρο.

Η πληθυσμιακή συγκράτηση του λεκανοπεδίου με «ισοβαρή» αποκέντρωση και πολυκεντρισμό (Δημοτικών Υπηρεσιών) σε πλάνο 5ετίας, πρέπει να βρει εφαρμογή μέσα από περιφερειακά και τοπικά οικοαναπτυξιακά προγράμματα (ενεργειακά αυτόνομα κτίρια), για την ανάδειξη του φυσικού μας κεφαλαίου, την εξοικονόμηση πόρων, νερού και πράσινες υποδομές. Η μέχρι τώρα απορρόφηση του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ), για την περίοδο 2007-2013 κινήθηκε για την χώρα σε πολύ χαμηλά και μονοψήφια νούμερα.

Από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη (ΕΠΠΕΡΑΑ) του Ταμείου Συνοχής και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης για δράσεις όπως: προστασία ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος, προστασία και διαχείριση υδατικών πόρων, προστασία φυσικού περιβάλλοντος και βιοποικιλότητας, ο δήμος δεν αξίωσε ουδένα κοινοτικό πόρο.

Οικολογοποίηση της ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

          Η Οικολογοποίηση της ανάπτυξης των Ιωαννίνων είναι για μας το ενδεδειγμένο εκείνο οικονομικό μοντέλο μεγέθυνσης, που προσαρμόζεται καλύτερα ως περιβαλλοντικού πόλου λιμνιαίου τουρισμού, για πράσινη πολιτιστική επιχειρηματικότητα, θεματικά πάρκα οικολογικού ενδιαφέροντος και επιστημονική εμπειρία (Bird watching) κ.ά..

          Η αρμονία της φύσης, του απέραντου υγρού στοιχείου της Παμβώτιδας, τα έργα της φύσης και των ανθρώπων (ιστορικό κέντρο-αρχιτεκτονική κληρονομιά), αποτελούν περίσσεια ενός πολιτιστικού προϊόντος που έχει χρέος κάθε δημοτική αρχή, ως θεματοφύλακας, να περιφρουρήσει.

          Η τελευταία Δημοτική Αρχή συμμετείχε και ως ιδρυτικό μέλος των πράσινων (ελληνικών πόλεων)! Προφανώς για να καλύψει το έλλειμμα υλοποίησης των στόχων που αποσκοπούν στην αναβάθμιση του αστικού χώρου…

          Τα εργαλεία που υποδηλώνουν το πραγματικό ενδιαφέρον για την εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για την Βιώσιμη Ανάπτυξη, είναι η υιοθέτηση της «Διακήρυξης του Άαλμποργκ» και «ο Χάρτης της Λειψίας για Βιώσιμες Ευρωπαϊκές Πόλεις», με τον σχεδιασμό του προγράμματος Agenda 21.

ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ των Ιωαννίνων

          Οι εκφραστές του κοινού μας συμφέροντος (Α΄ και Β΄ Βαθμού) συνεπικουρούμενοι κι από την κοινοβουλευτική «Ελίτ», του τέως Υφυπ. του ΥΠΕΚΑ, αποδυναμώνουν συστηματικά την όποια συζήτηση για το Π.Δ. της Λίμνης και τα πλαίσια περιβαλλοντικής διαχείρισης και με πρωτοφανή μείγματα κυνισμού ποδοπατούν τις συλλογικές οικολογικές αξίες μέσω της προτεραιότητας του Ρυθμιστικού της Πόλης.

          Η διαβούλευση για το Ρυθμισιτκό του λεκανοπεδίου (ΤΕΕ 26-2-2010) ανέδειξε ουσιαστικά και τη φιλοσοφία που διέπει το τεχνοκρατικό αυτό εγχείρημα.

Τούτο συνίσταται στην υλοποίηση ενός νοσηρού οράματος, να καθιερώσουν τα Ιωάννινα με κυριαρχικό ρόλο στην Δυτ. Βαλκανική και με βλέψεις στον Αδριατικό διάδρομο, με πληθυσμιακούς στόχους των 200.000 και πλέον κατοίκων!

Αυτά τα μεγέθη δεν συνοδεύονται από τα ανάλογα εχέγγυα και ποιοτικά δεδομένα διαβίωσης. Η απουσία του σιδηροδρόμου σ’ ένα τόσο «φιλόδοξο» σχέδιο, ως του κατ’ εξοχήν προσιτού διαμετακομιστικού μέσου, δεν μνημονεύεται!

Ενώ υπάρχει γενναιόδωρη ρητορική προσφορά σε έννοιες περί ποιότητας ατμόσφαιρας και του «Ευζήν», του υγιούς φυσικού περιβάλλοντος, περί της συμμετοχής στις διεθνείς υποχρεώσεις για την κλιματική αλλαγή, περί προστασίας των υδάτινων πόρων και της ορθολογικής διαχείρισης, δεν υπάρχει κανένα πλαίσιο που να διασφαλίζει την επίτευξη αυτών των ποιοτικών στόχων.

Όταν πλήττονται ζωτικοί οργανικοί χώροι (αιγιαλίτιδα ζώνη, υγρολίβαδα, παραγωγική γη) για την δημιουργία κατοικίας, όταν προωθούνται λανθασμένες επιλογές «βασιλιάς αυτοκίνητο» (διοχέτευση της κυκλοφορίας προς το κέντρο), όταν η οικολογική αξία και η υδραυλική λειτουργία της Παμβώτιδας υποτιμάται από τους ρυθμιστικούς κανόνες του ΥΠΕΚΑ, όταν τα σχέδια μεταφοράς των υδάτων σε άλλες λεκάνες απορροής αντίκειται αυτής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας 2000/60 για τα νερά, όταν η ίδια η Αυτοδιοίκηση μεταχειρίζεται τη φύση με ιδιοκτησιακή αντίληψη (ξενοδοχεία, ποδηλατόδρομοι, πίστες θαλασσίου σκι, γήπεδα γκολφ, κ.ά.), τότε το ζοφερό τοπίο της καλλικρατικής εποχής είναι προ των πυλών, με fast track διαδικασίες.

Το ρυθμιστικό σχέδιο «προηγείται» του Π.Δ. γιατί λειτουργεί ως δούρειος ίππος στην εμπορευματοποίηση των κοινόχρηστων αγαθών, προσδιορισμένο σ’ ένα αστικό και ατομικιστικό παρεμβατισμό, αγνοώντας τις αειφόρες ανάγκες που δημιουργεί ο νόμος περί βιοποικιλότητας.

Ο χωροταξικός συμψηφισμός που προβάλλεται κατά καιρούς από τα media, του ΣΠΔ για τη λίμνη και του Ρυθμιστικού ως κοινού αιτήματος αποτελεί ενδεικτικό στοιχείο των ψηφοθηρικών συμφερόντων του «παρασιτικού» κατεστημένου.

Σχέδιο ΠΡΟΕΔΡΙΚΟΥ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΟΣ για τη Λίμνη

Μη ψήφιση του Π.Δ/τος σημαίνει ότι παραμένει ανοιχτό και «θολό»  το σημερινό τοπίο των νομικών κενών και παρακάμψεων που θέτει σε κίνδυνο την φυσιογνωμία και την πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής, την ιστορική μας μνήμη καθώς και την ελκυστικότητα της πόλης ως τουριστικός προορισμός.

Το Π.Δ. δεν λαμβάνει όμως υπ’ όψη το Διαχειριστικό Σχέδιο του 2004, για μια περιοχή ενταγμένη στο δίκτυο Νatura 2000 και με ειδικό πλαίσιο προστασίας.

Δεν αντιμετωπίζει την Παμβώτιδα ως μια ενιαία λεκάνη απορροής, αλλά ως μια υδάτινη επιφάνεια με τους παρόχθιους βιοτόπους και τις χερσαίες εκτάσεις, που τις χαρακτηρίζει και ως περιοχές «οικοανάπτυξης» για οικολογικό άλλοθι…

Εκλείπουν επιπλέον προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα για την προστασία και την άμεση αποκατάσταση του λιμνιαίου οικοσυστήματος, το οποίο τελεί υπό συνθήκες ολοκληρωτικής κατάρρευσης, με άμεσες επιπτώσεις στην δημόσια υγεία των κατοίκων του λεκανοπεδίου.

Η ένταξη στο δίκτυο NATURA 2000 από μόνη της δεν απέτρεψε την Περιβαλλοντική υποβάθμιση της λίμνης, αν και διέπεται από Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (2001).

Το υπό «νομιμοποίηση» Π.Δ. είναι μια κακέκτυπη αντιγραφή της ακυρωθείσας Κ.Υ.Α. 22943/2003 των Υπουργών Ανάπτυξης-ΠΕΧΩΔΕ-Γεωργίας (Α. Τσοχατζόπουλος-Β. Αργύρης-Ρ. Ζήση) η οποία χαρακτήριζε την λίμνη ως «περιοχής οικοανάπτυξης»…

Ωστόσο οι σημερινές συνθήκες θέτουν επιτακτικά το ζήτημα απορρύπανσης της λίμνης. Για τον μετριασμό των επιπτώσεων και των όρων διαβίωσης των ίδιων των πολιτών είναι απόλυτη ευθύνη του Δήμου. Οι συνέπειες δυστυχώς μπορεί να είναι απρόβλεπτες και μη αναστρέψιμες για την κλιματολογική και βιολογική εξέλιξη της περιοχής.

ΠΟΙΟΤΗΤΑ του ΑΕΡΑ και των ΥΔΑΤΩΝ

Οι συνθήκες υποβάθμισης της ατμόσφαιρας (μικροσωματίδια, ΡΜ10, ΡΜ2,5, ΡΜ1) με την εμφάνιση της αιθαλομίχλης και την κακή ποιότητα του αέρα χρήζουν μιας συνολικής και ουσιαστικής περιβαλλοντικής αντιμετώπισης καθώς και της ανάλυσης των κινδύνων και των αιτίων που προκαλούν τα ασφυκτικά αυτά φαινόμενα.

Άμεση επίδραση στην ποιότητα της ατμόσφαιρας ασκεί το επίπεδο ρύπανσης των νερών της λίμνης καθώς και εδώ εγκυμονούνται κίνδυνοι για τις δραστηριότητες αναψυχής που λαμβάνουν χώρα, όσο και για την πρωτογενή παραγωγή (τροφική αλυσίδα)

Οι πρώτες αναφορές για το διαταραγμένο οικολογικό της αποτύπωμα έγιναν πριν 37 χρόνια, από το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας και Αλιευτικών Εκμεταλλεύσεων (Ιούνιος 1977), όπου μεταξύ άλλων αναφέρονταν, ότι ο ευτροφισμός έχει διαταράξει το οικολογικό ισόβαρο της Παμβώτιδας, ότι δια των αντιπλημμυρικών αναχωμάτων παρεμποδίζεται η εισροή πολλών πηγαίων υδάτων (πηγές Σεντενίκου, Αμφιθέας) πλούσια σε ανόργανα άλατα και επιμηκύνουν τον χρόνο αποκατάστασης της οικολογικής ισορροπίας της. Η κατάσταση έκτοτε έχει επιδεινωθεί τα μάλα και έχει περιέλθει σε υπερτροφισμό που οι ανοξικές και υποξικές συνθήκες έχουν ενεργοποιήσει βραχύβιους ρυπαντές του θερμοκηπίου που πρέπει να ελεγχθούν άμεσα και δραστικά όπως το Μεθάνιο, Υδρόθειο, Αμμώνιο, (Πανεπιστήμιο Πατρών).

Επίσης με σκεπτικισμό πρέπει η τοπική κοινωνία να εξετάσει την αναγκαιότητα της εξόρυξης των υδρογονανθράκων στο «ενεργειακό οικόπεδο του Καλπακίου. Μια μόνιμη εξόρυξη σε παρακείμενη περιοχή (25 χλμ.) που ως φυσική κοιλάδα είναι προέκταση του λεκανοπεδίου Ιωαννίνων, πιθανό είναι να μεταφέρει το εκλυόμενο από εκεί φωτοχημικό νέφος στην ατμοσφαιρική ζώνη της πόλης, όπου οι συνθήκες ρύπανσης είναι ήδη στο κόκκινο. Εφιαλτικό το σενάριο…!

Το άλλο τεράστιο πρόβλημα, που έχει αναδειχθεί από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, είναι η ρύπανση από την συσσώρευση των κυανοβακτηρίων (μικροκυστίνες) σε επίπεδα πολυπολλαπλάσια από εκείνα που ορίζει ως ανεκτά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) και που είναι ηπατοτοξικά!

Πρόσφατα δημοσιοποιήθηκαν συμπεράσματα για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των υδάτων από το Ε.Κ.Β.Υ. (Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων), για την αρνητική εικόνα της Παμβώτιδας κρούοντας τον κώδωνα συναγερμού.

Η ΣΥΜΒΟΛΗ του ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

          Η διεπιστημονική ενασχόληση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων είναι άκρως αναγκαία, όχι με μελέτες «εφησυχασμού»… Η επιστημοσύνη προάγει τις βασικές αρχές του κοινού καλού και της δημόσιας υγείας. Δεν πρέπει να ενυπάρχει «υποψία» για στρεβλά και κατευθυνόμενα συμπεράσματα.

Το εγχείρημα της αποκατάστασης και της απορρύπανσης της Παμβώτιδας θα είναι δαπανηρή, επιστημονική και πολύπλοκη αποστολή, αλλά επείγουσα και καθοριστική για την βιώσιμη ευημερία.

Περάσαμε πολλά χρόνια απόλυτης αδράνειας.

Οι επόμενες γενεές θα μας θυμούνται για ό,τι…καταστρέψαμε!

Μπορούμε έστω και τώρα να γράψουμε την ιστορία διαφορετικά.

…«Οι ρίζες της σημερινής αστικής κρίσης, δεν βρίσκονται στον ατελή σχεδιασμό και στην ανεπαρκή υλική ενίσχυση, αλλά πρωταρχικά στο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ που έχει δημιουργήσει αυτά τα προβλήματα και γέννησε τη σύγχρονη μητρόπολη…»

Murrey Bookchin

Μπούκας Μίλτος

Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος

Γιάννενα, Πολίτες για την Ανατροπή

Μέλος  των Οικολόγων Πράσινων