Η εισήγηση του περιφερειακού συμβούλου Σπύρου Πάικα για το νέο ΕΣΠΑ

ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ «ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΝΑΤΡΟΠΗΣ»

Φέρεται σήμερα προς ενημέρωση του Π.Σ. το Π.Ε.Π. ΗΠΕΙΡΟΥ 2014-2020 κατά τη διάρκεια κατάρτισης του οποίου η νέα παράταξή μας δεν συμμετείχε, καθώς όπως προκύπτει και από την εισήγηση η διαβούλευση άρχισε τον Σεπτέμβριο του 2012 και ολοκληρώθηκε στις 1-8-2014 πριν δηλαδή αναλάβουν τα καθήκοντά τους τα νέα Περιφερειακά Συμβούλια.

Θα ήθελα αρχικά να αναφερθώ σχολιάζοντας πολιτικά το χρήσιμο είναι η αλήθεια αυτό εργαλείο ανάπτυξης και για την περιοχή μας με μια σύντομη προσέγγιση για την μέχρι σήμερα εμπειρία από τη διαχείριση του ΕΣΠΑ και τα αποτελέσματά του.

Λυπάμαι αν θα στενοχωρήσω και θα απογοητεύσω πολλούς αλλά σαφώς και δεν θα πρέπει να είμαστε περήφανοι για τον τρόπο που επενδύσαμε και αξιοποιήσαμε τα κονδύλια του ΕΣΠΑ στην περιοχή μας. Και οι ευθύνες είναι διαχρονικές και έχουν ονοματεπώνυμο. Αυτό όμως αποτελεί μια μεγάλη συζήτηση και δεν είναι αντικείμενο της σημερινής συνεδρίασης, οπότε και δεν θα επεκταθούμε περισσότερο. 

Τα μέχρι σήμερα συμπεράσματα όμως οφείλουμε να τα αξιολογήσουμε όλοι μας και πρωτίστως η σημερινή κυβέρνηση, στην οποία έχει εναποθέσει τις ελπίδες της η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού, προκειμένου και στον τομέα αυτό να διαπραγματευτεί και να αλλάξει σταδιακά το υπάρχον ομολογουμένως αντιαναπτυξιακό μοντέλο διαχείρισης του ΕΣΠΑ. Μέσα από ευρύτατες διαβουλεύσεις με το σύνολο των εμπλεκόμενων φορέων.

Διότι είναι αναγκαίο να σπάσει η κατεστημένη μορφή διαχείρισης από τις δυνάμεις εκείνες που μοιράστηκαν την εξουσία και πρωταγωνίστησαν στα φαινόμενα διαπλοκής τις προηγούμενες δεκαετίες και να διαμορφωθεί ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο δημοκρατικού ελέγχου και συμμετοχής στον προγραμματισμό και στον απολογισμό. Γιατί και στην Ήπειρο οι πρωταγωνιστές αλλά και οι προκλητικά ωφελημένοι είναι λίγοι και γνωστοί. 

Σαφώς και αναγνωρίζουμε ότι το ΠΕΠ 2014-2020 που εισηγείστε σήμερα έχει ως πλαίσιο εφαρμογής του το Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης (ΣΕΣ) 2014-2020, τις αιρεσιμότητες, τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς για τις κοινές διατάξεις των Διαρθρωτικών Ταμείων, για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και ότι εξαιτίας αυτών υπάρχει μια ασφυξία αλλά και πολλές δεσμεύσεις, εντούτοις όμως για τις προτεινόμενες δράσεις απουσιάζει καταρχήν παντελώς η διαβούλευση και εντοπίζονται σοβαρές και αδικαιολόγητες ελλείψεις στις βασικές υποδομές μεταφορών, στην ενέργεια, στις δράσεις φυσικού αλλά και αστικού περιβάλλοντος, στις δράσεις τουρισμού – πολιτισμού, δυστυχώς στην έρευνα που δεν περιλαμβάνεται και όπου υφίσταται μέσω συμπράξεων και προγραμματικών συμβάσεων εντάσσεται ξεκομμένη από την συνολική πρόταση με αποτέλεσμα να καταλήγουμε σε αποσπασματική προσέγγιση των δράσεων που συνεπάγεται την ενίσχυση της ενδοπεριφερειακής ανισότητας ακόμη και τις ανισότητας ανάμεσα στους δήμους καθώς και την ενίσχυση τελικά αντιαναπτυξιακών έργων .

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφέρω ότι σχετικά με τα απαιτούμενα στάδια για την ενεργοποίηση του ΠΕΠ 2014-2020 έχει ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός, η κατάρτιση και η έγκριση του προγράμματος, όμως βρίσκεται σε εκκρεμότητα η εξειδίκευσή του και αδικαιολόγητα καθυστερεί η σύσταση της Επιτροπής Παρακολούθησης σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4314/2014 η οποία είναι αρμόδια να εγκρίνει τα κριτήρια επιλογής των πράξεων και να προβεί στην έκδοση των προσκλήσεων.         

Α) Ξεκινώντας λοιπόν τον σχολιασμό σε ότι αφορά τη σημερινή ενημέρωση για την περιφερειακή στρατηγική για την κοινωνική ένταξη και για τους ΡΟΜΑ, εύκολα διαπιστώνεται η απαξίωση και υποβάθμιση του θέματος από την Περιφερειακή Αρχή κρίνοντας από τη διαβούλευση που ποτέ δεν έγινε. Εκτός και αν δηλώνετε περήφανοι ως Περιφερειακή Αρχή με το αναρτάτε για Διαβούλευση το Σχέδιο Περιφερειακής Στρατηγικής για την Κοινωνική Ένταξη των Ευπαθών Ομάδων στις 21-01-2015 και να ορίζετε καταληκτική ημερομηνία αυτής στις       30-01-2015 και μάλιστα χωρίς καμία άλλη ενημέρωση των παρατάξεων του Π.Σ. πρωτίστως αλλά και των αρμόδιων φορέων.

Εκεί όμως που σπάσατε κάθε παγκόσμιο ρεκόρ είναι το χρονικό διάστημα της διαβούλευσης που καθορίσατε για την εκπόνηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου για την κοινωνική ένταξη των Ρομά της Περιφέρειας Ηπείρου, το οποίο αναρτήθηκε για διαβούλευση στις 27-12-2014 και ορίσατε ως καταληκτική ημερομηνία αυτής την 31^η -12-2014 και μάλιστα χωρίς καμία άλλη ενημέρωση των παρατάξεων του Π.Σ. πρωτίστως αλλά και των αρμόδιων φορέων.

Βέβαια πρέπει να σημειωθεί ότι η επιλογή σας αυτή για διαβούλευση του εν λόγω επιχειρησιακού σχεδίου (ΡΟΜΑ) μέσα στις γιορτές των Χριστουγέννων και με περιθώριο μόνο τριών (3) εργάσιμων ημερών (27/12 Σάββατο) καταδεικνύει με τον πλέον εμφατικό τρόπο, πόσο μεγάλη σημασία έχει για εσάς ο συγκεκριμένος άξονας. Φροντίσατε με τις ενέργειες σας να τον απαξιώσετε σε υπερθετικό μάλιστα βαθμό. Και δεν σας τιμά καθόλου αυτό.

Αν βέβαια θέλετε να επιμείνετε σε ότι αφορά τη διαβούλευση για τον άξονα της κοινωνικής ένταξης και μας καταλογίζετε εμμονές, σας καλούμε προς απόδειξη του αντιθέτου να προσκομίσετε στα πρακτικά του Π.Σ. τις προτάσεις των φορέων. Και για να μη σας βάζουμε δύσκολα σας δηλώνουμε ότι θα μας αρκούσαν μόνο οι προτάσεις των Δήμων της Ηπείρου, οι οποίοι σύμφωνα με τον Καλλικράτη ασκούν πλέον τις περισσότερες αν όχι όλες τις αρμοδιότητες στον τομέα Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης, σύμφωνα με το άρθρο 94Β.

Β) Σε ότι αφορά τη στρατηγική της έξυπνης εξειδίκευσης οι παρατηρήσεις μας εντάσσονται στους παρακάτω άξονες:

1.            Ν. 4310/2014 – ΕΡΕΥΝΑ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

·                     Εκκρεμεί η σύσταση του Περιφερειακού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας (ΠΣΕΚ), όπως προβλέπεται στο άρθρο 10 του Ν. 4310/2014 (ΦΕΚ 258/Α/8.12.2014).

·                     Η πρώτη ενέργεια αφορά τη συγκρότηση 3μελούς Επιτροπής αξιολόγησης υποψηφιοτήτων και την προκήρυξη ανοικτής πρόσκλησης υποβολής υποψηφιοτήτων. 

·                     Σημειώνεται ότι στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας έρευνας και τεχνολογίας (Γ.Γ.Ε.Τ.)  δημοσιεύονται οι προκηρύξεις των αρμόδιων Επιτροπών στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης  (ημερομηνία πρόσκλησης 16/3 και λήξης υποβολής υποψηφιοτήτων 1/4) και στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου (ημερομηνία πρόσκλησης 29/1 και λήξης υποβολής υποψηφιοτήτων 6/2)

·                     Η καθυστέρηση σύστασης του θεσμοθετημένου Περιφερειακού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας (ΠΣΕΚ) θα οδηγήσει στην απαξίωσή του, καθώς θα έχει διαμορφωθεί το αναλυτικό πλαίσιο δράσεων.

2.            ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΕΞΥΠΝΗΣ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ (RIS)

·                     Η εκπόνηση του προγράμματος και της RIS έγινε με τη συμμετοχή του άτυπου Περιφερειακού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας, το οποίο δεν λειτούργησε με ανοικτές διαδικασίες και άμεση δημοσιότητα (με ευθύνη και των διορισμένων εκπροσώπων φορέων), δεν δημιούργησε θεματικές ομάδες εργασίας ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή του αξιόλογου ερευνητικού και επιστημονικού δυναμικού της περιοχής, δεν διοργάνωσε εξειδικευμένες συναντήσεις εργασίας, ημερίδες, συνέδρια, δεν κατάφερε να εκπονήσει επεξεργασμένα θεματικά κείμενα και οδικούς χάρτες για την προώθηση της έρευνας και καινοτομίας στους καίριους οικονομικούς κλάδους.

·                     Η περιφερειακή RIS βασίστηκε στο παραδοτέο του ιδιώτη συμβούλου, επιλέγοντας 4 τομείς προτεραιότητας, χωρίς όμως την εκπόνηση της απαραίτητης εξειδίκευσης, καθώς δεν έχουν ενεργοποιηθεί θεματικές ομάδες εργασίας.

·                     Η εξειδίκευση του προγράμματος και ο σχεδιασμός των προσκλήσεων πρέπει να αποτελέσει πεδίο ουσιαστικής και εξειδικευμένης διαβούλευσης με τις υποδομές έρευνας και παραγωγής γνώσης, τους φορείς εκπροσώπησης των επιχειρηματιών, τους κοινωνικούς φορείς, τους δήμους.

·                     Δεν έχουν ληφθεί οι αποφάσεις για τη σύσταση ομάδων εργασίας που θα επεξεργαστούν την εξειδίκευση των προτάσεων.        

ΠΕΠ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ

Το πρόγραμμα ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ δεν φαίνεται να καλύπτει σημαντικά έργα υποδομών για τη διασύνδεση της Περιφέρειας και συγκεκριμένα.

·                     Σιδηροδρομική σύνδεση Ηγουμενίτσα – Ιωάννινα – Καλαμπάκα (υπάρχουν μελέτες – κόστος έργου 1,7 δις €).

·                     Η Γ’ φάση του λιμανιού της Ηγουμενίτσας που είναι ενταγμένη στην τρέχουσα περίοδο, δεν προχωρά λόγω οικονομικών προβλημάτων και υπάρχουν ενστάσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αναγκαιότητα περαιτέρω επέκτασής του. Λόγω έλλειψης πόρων η μεταφορά του έργου στη νέα περίοδο είναι αμφίβολη.

·                     Το αεροδρόμιο δεν πληροί τους όρους επιλεξιμότητας του Κανονισμού και συνεπώς θα συνεχιστεί η προβληματική κατασκευή του με εθνικούς πόρους. Δεν έχει εξασφαλισθεί η διασύνδεση της Πρέβεζας με την Ιόνια οδό για την αξιοποίηση του αεροδρομίου του Ακτίου, ως διεθνές αεροδρόμιο – πιθανά χρειάζεται αναβάθμιση.

·                     Η σύνδεση Ιωάννινα – Κακκαβιά (συνέχεια της Ιόνιας οδού), κόστους 280 εκ. €, γίνεται προσπάθεια να χρηματοδοτηθεί από χρηματοδοτικό εργαλείο της Ε.Ε., εκτός ΕΣΠΑ (η προθεσμία παράδοσης της μελέτης λήγει τον προσεχή Απρίλιο).

·                     Στο σημείο αυτό οφείλουμε να σταθούμε με επικριτική διάθεση απέναντι στον κ. Περιφερειάρχη για την απουσία παρέμβασής του και πρωτοβουλιών σε ότι αφορά τον Ε-65, για την υλοποίηση του οποίου αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες από τις άλλες ενδιαφερόμενες Περιφέρειες και όχι από τη δική μας.    

Έργα περιφερειακής σημασίας πρέπει να καλυφθούν μέσω των πόρων του νέου ΠΕΠ.

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΔΙΚΤΥΑ

Το ΥΠ.Ε.Κ.Α. πρότεινε τη διάθεση πόρων στο ΠΕΠ, για την εγκατάσταση έξυπνων μετρητών κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος 5,5 εκ. €.

Δεν προβλέπεται η χρηματοδότηση των βασικών υποδομών διασύνδεσης της Περιφέρειας (π.χ. σιδηροδρομικό δίκτυο, αεροδρόμιο, ολοκλήρωση Ιόνιας οδού ως Αλβανία), παραμένουν σημαντικές ελλείψεις στην ολοκλήρωση του περιφερειακού οδικού δικτύου (π.χ. σύνδεση Πρέβεζας με Ιόνια οδό, ολοκλήρωση της αναβάθμισης της παραλιακής Πρέβεζας – Ηγουμενίτσας, οδική σύνδεση με Αλβανία μέσω Σαγιάδας). Δεν αποτυπώνονται σημαντικές παρεμβάσεις στα δίκτυα ενέργειας. Δεν υπάρχει καμία μελέτη του υδάτινου δυναμικού της Ηπείρου που μπορεί να αξιοποιηθεί για ενεργειακούς σκοπούς (ακόμη και τα ρέματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν προς αυτή την κατεύθυνση). 

ΔΡΑΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Τα έργα που προβλέπονται στον ΠΕΣΔΑ (εργοστάσιο επεξεργασίας απορριμμάτων, σταθμοί μεταφόρτωσης) θα χρηματοδοτηθούν από το Ε.Π. ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ.

Το ΠΕΠ Ηπείρου εστιάζεται στα έργα διαχείρισης αποβλήτων (γιατί άραγε;), όπου προβλέπεται η μεταφορά έργων από την τρέχουσα περίοδο – ποσό  συμβάσεων 15 εκ. € και υπάρχει λίστα ώριμων έργων.

Τα έργα ύδρευσης αφορούν μικρές μεταφορές έργων της τρέχουσας περιόδου. 

Δεν φαίνεται να καλύπτονται οι ανάγκες χωροταξικού σχεδιασμού, με βάση το νέο νομικό πλαίσιο, η εκπόνηση διαχειριστικών σχεδίων για τις προστατευόμενες περιοχές (π.χ. δικτύου Natura 2000).

ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Υποχρέωση διάθεσης του 6% των πόρων του ΕΤΠΑ ΤΟΥ ΠΕΠ σε δράσεις Ολοκληρωμένων Αστικών Σχεδίων.

Η πρόβλεψη αφορά μόνο το Δήμο Ιωαννιτών, βάσει πληθυσμιακού κριτηρίου (70.000) από μελέτη του ΟΟΣΑ, αφήνοντας εκτός τα υπόλοιπα αστικά κέντρα.

ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ    

 Έργα αρχαιολογικά αποκλειστικά στις διαδρομές αρχαίων θεάτρων – δεν καλύπτεται πλήρως το αρχικά σχεδιαζόμενο κόστος των 17 εκ. € - υπάρχει θέμα με την Ε.Ε., η οποία προβλέπει ανώτατο όριο για κάθε παρέμβαση 5.000.000 € - οπότε χρειάζεται η προσαρμογή των προγραμματισμένων έργων Δωδώνης –Νικόπολης.

Δεν υπάρχουν επαρκή κονδύλια και προγραμματισμός για δημόσια έργα υποδομών τουρισμού.  

ΕΝΔΟΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ

·                     Το πρόγραμμα δεν προβλέπει διάθεση επαρκών πόρων για τα αστικά κέντρα Άρτας, Ηγουμενίτσας και Πρέβεζας.

 Δεν προβλέπεται διάθεση πόρων ΕΤΠΑ για προγράμματα χωρικής ανάπτυξης σε αγροτικές περιοχές, ώστε μέσω προγραμμάτων Τοπικής Ανάπτυξης με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων (ΤΑΠΤΟΚ ή CLLD) ως διάδοχος του LEADER, ώστε με τη συνδρομή πόρων από το Γεωργικό Ταμείο (ΕΓΤΑΑ) και το Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) να υπάρξει μια ευκαιρία για την ύπαιθρο και τους περιφερειακούς Δήμους.

Αν ρωτήσει ένας Δήμαρχος Περιφερειακού Δήμου σήμερα ποιες ευκαιρίες έχει για το Δήμο του από το ΠΕΠ, δυστυχώς φαίνεται ότι αυτές δεν υπάρχουν.

Από το σύνολο των παρατηρήσεων προκύπτει ξεκάθαρα ότι απαιτείται εξαντλητική διαβούλευση για την επίτευξη των μέγιστων δυνατών αποτελεσμάτων.

Για να χρηματοδοτηθούν και αναπτυχθούν παραγωγικές διαδικασίες και όχι άσκοπες δράσεις.

Υπάρχουν σημεία στα οποία παρατηρείται καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων για τις περαιτέρω ενέργειες, ευχόμαστε να μην είναι εφησυχασμός ή συνειδητή απαξίωση των αρμοδίων φορέων, στη λογική ενός ξεπερασμένου συγκεντρωτισμού.

Προς την κατεύθυνση αυτή προτείνουμε να συσταθεί επιτροπή του Π.Σ. για την εξειδίκευση των προτάσεων, για τον προγραμματισμό των δράσεων αναπτυξιακού χαρακτήρα για την Ήπειρο, για τα έργα που πρόκειται να προταθούν, στην οποία και είμαστε διατεθειμένοι να συμμετέχουμε εποικοδομητικά.

Γιατί είναι σίγουρο ότι στην εξειδίκευση του προγράμματος μέσω της οποίας θα δοθούν οι κατευθύνσεις για την Ήπειρο, θα κριθούμε όλοι μας, συμπολίτευση πρωτίστως και αντιπολίτευση δευτερευόντως, πιο αυστηρά από τους πολίτες.

         

Σπύρος Πάικας

Περιφερειακός Σύμβουλος «ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΝΑΤΡΟΠΗΣ»