Στα πέντε χρόνια που πέρασαν από τότε που ξέσπασε η κρίση της Ευρωζώνης δεν περίσσεψε η καθαρή σκέψη. Τώρα όμως πρέπει να τελειώσει αυτή η ασάφεια. Τα πρόσφατα γεγονότα στην Ελλάδα αποτελούν θεμελιώδη πρόκληση για την Ευρώπη: Μπορεί να ξεπεράσει τους μύθους και την ηθικολογία και να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα με τρόπο που να σέβεται τις θεμελιώδεις αξίες της ηπείρου; Αν όχι ολόκληρο το ευρωπαϊκό εγχείρημα, η προσπάθεια να οικοδομηθεί ειρήνη και δημοκρατία θα υποστεί τρομακτικό, ενδεχομένως και μοιραίο, χτύπημα.
Ας αρχίσω με τους μύθους: Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι τα δάνεια που έλαβε η Αθήνα από τότε που εμφανίστηκε η κρίση επιδοτούν τις δαπάνες της. Ομως η αλήθεια είναι ότι η μεγάλη πλειοψηφία των δανεικών χρησιμοποιήθηκε για την πληρωμή των τόκων και του κεφαλαίου του χρέους. Ενας τρόπος για να εξετάσει κανείς τις απαιτήσεις της νεοεκλεγείσας ελληνικής κυβέρνησης είναι να θεωρήσει ότι ζητάει να μειωθεί αυτή η συνεισφορά της. Κανείς δεν μιλάει για αύξηση των δαπανών πάνω από τα έσοδα. Ομως δεν είναι υποχρεωμένη η Ελλάδα να αποπληρώσει τα χρέη που επέλεξε να συσσωρεύσει η κυβέρνησή της; Εδώ αρχίζει η ηθικολογία.
Είναι αληθές ότι η Ελλάδα (ή ακριβέστερα η κεντροδεξιά κυβέρνηση που κυβέρνησε τη χώρα μεταξύ 2004-2009) δανείστηκε με τη θέλησή της τεράστια ποσά. Ομως είναι εξίσου αληθές ότι οι τράπεζες στη Γερμανία και αλλού δάνεισαν επίσης με τη θέλησή τους τα χρήματα στην Ελλάδα. Κανονικά θα περίμενε κανείς να πληρώσουν το τίμημα και οι δύο πλευρές. Ομως οι ιδιώτες επενδυτές διασώθηκαν σε μεγάλο βαθμό (παρά το «κούρεμα» του 2012) και στο μεταξύ περιμένουν από την Ελλάδα να εξακολουθήσει να πληρώνει. Η αλήθεια είναι πως κανένας δεν περιμένει ότι η Ελλάδα μπορεί να αποπληρώσει πλήρως τα δάνεια. Οπότε, γιατί να μην παραδεχτεί κανείς την πραγματικότητα και να μειώσει τις πληρωμές σε επίπεδο που να μην ισούται με ατελείωτο βάσανο;
Είναι στόχος να γίνει η Ελλάδα παράδειγμα για άλλους δανειολήπτες; Αν ναι, πώς συμβαδίζει κάτι τέτοιο με τις αξίες μιας υποτιθέμενης ένωσης κυρίαρχων, δημοκρατικών κρατών; Το ερώτημα περί αξιών ενισχύεται ακόμη περισσότερο εάν αναλογιστούμε γιατί εξακολουθούν να έχουν δύναμη οι πιστωτές της Ελλάδας. Αν επρόκειτο απλώς για ζήτημα δημοσίων οικονομικών, η Ελλάδα θα μπορούσε, απλούστατα, να κηρύξει χρεοκοπία. Ωστόσο, το πρόβλημα της Ελλάδας είναι οι ευάλωτες τράπεζές της, οι οποίες έχουν πρόσβαση στη ρευστότητα της ΕΚΤ. Οπότε, για όσο διάστημα η Ελλάδα παραμένει στο ευρώ, θα εξαρτάται από την καλή θέληση της κεντρικής τράπεζας, η οποία, με τη σειρά της, μπορεί να εξαρτάται από την καλή θέληση της Γερμανίας και των υπολοίπων πιστωτών. Αναλογιστείτε όμως πώς μπορεί να επηρεάσει αυτό τις διαπραγματεύσεις για το χρέος. Είναι πράγματι προετοιμασμένη η Γερμανία να πει ουσιαστικά σε μια άλλη ευρωπαϊκή δημοκρατία «πλήρωσε αλλιώς θα καταστρέψουμε το τραπεζικό σου σύστημα;».
Σκεφτείτε τώρα τι θα γίνει εάν αρνηθεί να υποχωρήσει η ελληνική κυβέρνηση. Με αυτό τον τρόπο, πολύ εύκολα μπορεί να εξαναγκαστεί η Ελλάδα να βγει από το ευρώ με δυνητικά καταστροφικές οικονομικές και πολιτικές συνέπειες για ολόκληρη την Ευρώπη. Οπότε αυτό που πρέπει να γίνει είναι απλό: Επιτρέψτε στην Ελλάδα να έχει μικρότερα πρωτογενή πλεονάσματα και επιτρέψτε στη νέα κυβέρνηση να πει ότι πέτυχε, παροπλίζοντας τις αντιδημοκρατικές δυνάμεις που περιμένουν στο περιθώριο. Το κόστος για τους φορολογουμένους των χωρών-πιστωτριών θα ήταν ελάχιστο. Για να γίνει όμως αυτό που είναι σωστό, θα πρέπει οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι, ιδίως οι Γερμανοί, να εγκαταλείψουν τους βολικούς μύθους και να πάψουν να υποκαθιστούν την ανάλυση με ηθικολογία. Μπορούν να το κάνουν; Θα το διαπιστώσουμε σύντομα.
Ας αρχίσω με τους μύθους: Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι τα δάνεια που έλαβε η Αθήνα από τότε που εμφανίστηκε η κρίση επιδοτούν τις δαπάνες της. Ομως η αλήθεια είναι ότι η μεγάλη πλειοψηφία των δανεικών χρησιμοποιήθηκε για την πληρωμή των τόκων και του κεφαλαίου του χρέους. Ενας τρόπος για να εξετάσει κανείς τις απαιτήσεις της νεοεκλεγείσας ελληνικής κυβέρνησης είναι να θεωρήσει ότι ζητάει να μειωθεί αυτή η συνεισφορά της. Κανείς δεν μιλάει για αύξηση των δαπανών πάνω από τα έσοδα. Ομως δεν είναι υποχρεωμένη η Ελλάδα να αποπληρώσει τα χρέη που επέλεξε να συσσωρεύσει η κυβέρνησή της; Εδώ αρχίζει η ηθικολογία.
Είναι αληθές ότι η Ελλάδα (ή ακριβέστερα η κεντροδεξιά κυβέρνηση που κυβέρνησε τη χώρα μεταξύ 2004-2009) δανείστηκε με τη θέλησή της τεράστια ποσά. Ομως είναι εξίσου αληθές ότι οι τράπεζες στη Γερμανία και αλλού δάνεισαν επίσης με τη θέλησή τους τα χρήματα στην Ελλάδα. Κανονικά θα περίμενε κανείς να πληρώσουν το τίμημα και οι δύο πλευρές. Ομως οι ιδιώτες επενδυτές διασώθηκαν σε μεγάλο βαθμό (παρά το «κούρεμα» του 2012) και στο μεταξύ περιμένουν από την Ελλάδα να εξακολουθήσει να πληρώνει. Η αλήθεια είναι πως κανένας δεν περιμένει ότι η Ελλάδα μπορεί να αποπληρώσει πλήρως τα δάνεια. Οπότε, γιατί να μην παραδεχτεί κανείς την πραγματικότητα και να μειώσει τις πληρωμές σε επίπεδο που να μην ισούται με ατελείωτο βάσανο;
Είναι στόχος να γίνει η Ελλάδα παράδειγμα για άλλους δανειολήπτες; Αν ναι, πώς συμβαδίζει κάτι τέτοιο με τις αξίες μιας υποτιθέμενης ένωσης κυρίαρχων, δημοκρατικών κρατών; Το ερώτημα περί αξιών ενισχύεται ακόμη περισσότερο εάν αναλογιστούμε γιατί εξακολουθούν να έχουν δύναμη οι πιστωτές της Ελλάδας. Αν επρόκειτο απλώς για ζήτημα δημοσίων οικονομικών, η Ελλάδα θα μπορούσε, απλούστατα, να κηρύξει χρεοκοπία. Ωστόσο, το πρόβλημα της Ελλάδας είναι οι ευάλωτες τράπεζές της, οι οποίες έχουν πρόσβαση στη ρευστότητα της ΕΚΤ. Οπότε, για όσο διάστημα η Ελλάδα παραμένει στο ευρώ, θα εξαρτάται από την καλή θέληση της κεντρικής τράπεζας, η οποία, με τη σειρά της, μπορεί να εξαρτάται από την καλή θέληση της Γερμανίας και των υπολοίπων πιστωτών. Αναλογιστείτε όμως πώς μπορεί να επηρεάσει αυτό τις διαπραγματεύσεις για το χρέος. Είναι πράγματι προετοιμασμένη η Γερμανία να πει ουσιαστικά σε μια άλλη ευρωπαϊκή δημοκρατία «πλήρωσε αλλιώς θα καταστρέψουμε το τραπεζικό σου σύστημα;».
Σκεφτείτε τώρα τι θα γίνει εάν αρνηθεί να υποχωρήσει η ελληνική κυβέρνηση. Με αυτό τον τρόπο, πολύ εύκολα μπορεί να εξαναγκαστεί η Ελλάδα να βγει από το ευρώ με δυνητικά καταστροφικές οικονομικές και πολιτικές συνέπειες για ολόκληρη την Ευρώπη. Οπότε αυτό που πρέπει να γίνει είναι απλό: Επιτρέψτε στην Ελλάδα να έχει μικρότερα πρωτογενή πλεονάσματα και επιτρέψτε στη νέα κυβέρνηση να πει ότι πέτυχε, παροπλίζοντας τις αντιδημοκρατικές δυνάμεις που περιμένουν στο περιθώριο. Το κόστος για τους φορολογουμένους των χωρών-πιστωτριών θα ήταν ελάχιστο. Για να γίνει όμως αυτό που είναι σωστό, θα πρέπει οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι, ιδίως οι Γερμανοί, να εγκαταλείψουν τους βολικούς μύθους και να πάψουν να υποκαθιστούν την ανάλυση με ηθικολογία. Μπορούν να το κάνουν; Θα το διαπιστώσουμε σύντομα.
PAUL KRUGMAN / THE NEW YORK TIMES
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου